ඔයාටත් මැරෙන්න හිතිලද???

 

පහුගිය සති කිහිපය පුරාවට ඇහුන පුවත් අතරින් බොහොමයක් සියදිවි නසා ගැනීම්, නැත්නම් සියදිවි හානි කර ගැනීමට තැත් කිරීම්. මේ පුවත් අන්තර්ජාලය තුල සංසරණය වෙනකොට බහුතරයක් දෙනා කලේ මැරිච්ච මනුස්සයාගෙ මිනීවලට ඇඟිල්ල දිගු කරන එක. ඒ අතරින් ඉතාම අල්පයක් දෙනා නැගූ එක් පැනයක් තිවුනා. ඒ තමයි;

“ලංකාවේ විශාදයෙන් පෙලෙන මානසික රෝගීන්

සංඛ්‍යාත්මකව ඉහළ යාම මෙයට හේතුවක් විය හැකිද?”

 

ඉතින් මම හිතුවා විශාදය ගැන තවත් තොරතුරු සොයා යන්න. (අර එක බොග් එකක මගේ කමෙන්ටුවකට යටින් ඇනෝවෙක් පහරලා තිවුනානෙ බී.ඇස්.සී. තියාගෙන ඇම්.බී.බී.ඇස්. කතා කියන්න එපා කියලා. අන්න එයාට පුලුවන් සැබෑ මූන පෙන්නලා මේ ලිපියේ වැරදි ඇත්නම් නිවැරදි කරන්න. :P)

මොකක්ද මේ විශාදය?

විශාදය යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ දිගුකාලීනව පවත්නා දොම්නස් සහගත මනෝභාවයක්.  දිගුකාලීන දොම්නස හේතුවෙන් හටගන්නා මානසික අවපීඩනය කාලයත් සමග සායනික විශාදය නමින් හැඳින්වෙන මානසික රෝගී තත්වයට පෙරැලෙන්නට පුලුවනි.

අපේ රටේ විශාදයේ ඉලක්කම්

ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහනයෙන් 10% ත් 15% ත් අතර සංඛ්‍යාවක් විශාදය හෙවත් මානසික අවපීඩනයෙන් පෙලෙන බව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය පවසනවා. එමෙන්ම, ඒ අතරින් 1% ක් උග‍්‍ර විශාදයෙන් පෙලෙන බවයි සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය පවසන්නේ. විශේෂයෙන්, දියවැඩියා රෝගීන්ගෙන් 50% ක් විශාදය රෝගයට ගොදුරුවීමේ අවදානමක් ඇති බව ද එම අමාත්‍යාංශය නිකුත් කළ නිවේදනයක සඳහන්. ඒ වගේම, කාන්තාවන්ට විශාදය සැදෙන ප්‍රවණතාව පුරුෂයන්ට විශාදය සැදෙන ප්‍රවණතාවට වඩා දෙගුණයකින් වැඩියි ලු.

සිය දිවි නසා ගැනීමට පෙළඹෙන පුද්ගලයන්ගෙන් 30% පමන විශාදයෙන් පීඩා විඳින උදවිය බවත් මේ ඉලක්කම් අතරේ සටහන් වෙලා තියෙනවා. භයානකම තත්වය තමයි, විශාදයෙන් පෙලෙන්නන්ගෙන් 70%ක්ම දන්නේ නැහැ තමන්ට ඇත්තේ මනෝ ව්‍යාධියක් බව. එබැවින් ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු වෙන්නෙ 30%කට ආසන්න සුලු පිරිසක් පමණයි.

විශාදයේ ලකුණු

විශාදයේ මූලික රෝග ලකුණු තුනක් තියෙනවා.  ඒ තමයි;

 

1.දිගින් දිගටම පවතින දුක
2.ශරිරයට දැනෙන අප්‍රාණික බව
3.සිතට සතුටක් නැති බව දැනීම

 

මීට අමතරව තවත් රෝග ලකුණු කිහිපයක් හඳුනා ගත හැකියි. නමුත් මේ ලකුණු නම් පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වෙනවා.

 

1.අවධානය යොමු කිරිමට නොහැකි වීම හා අමතක වීම

2.අනාගතය ගැන බලාපොරොත්තුවක් නොමැති වීම

3.ආත්ම ශක්තිය අඩුවීම
4.නින්ද නොයාම
5.ආහාර ගැනීම එපා වීම
6.තමන් වරදකාරයෙක් යයි නිතරම සිතිම.

7.නිශ්චිත තීරණ ගැනීමේ දුෂ්කරතාව

8.සියදිවි නසාගැනීමේ ප්‍රවණතාව

 මෙහෙම වෙන්නෙ ඇයි?

විශාදය ඇතිවීමට මුල්වෙන සුලභ කරුණු කිහිපයක් තමයි මේ. මීට අමතරව තවත් විවිධාකාර සාධක මේ සඳහා මුල්විය හැකියි.

මේ සඳහා වැඩිපුරම බලපාන්නෙ මනෝ විද්‍යාත්මක සාධක.

1.බලාපොරොත්තු බිදවැටීම නිසා ඇතිවන මානසික පිඩා.
2.දිගුකාලීන ආතතිය නිසා ඇතිවන මානසික අසහනය
3.ආදරය සෙනෙහස අහිමි වීම.
4.පුද්ගලයා ලොව දකින ස්වභාවය [උදා: හැම දෙයක්ම සර්ව සම්පූර්ණ ලෙස සිදු විය යුතුයැයි යන මතයේ සිටීම.]


ඒ වගේම විශාදයට පාර කියන සමාජ විද්‍යාත්මක සාධකත් බොහොමයි.

1.දීර්ඝකාලීන ශාරීරික රෝග
2.අධික ලෙස මත්පැන් භාවිතය
3.විරැකියාව
4.අන්තර් පුද්ගල සබඳතා බිඳී යාම
5.බරපතල ලිංගික අතවරයන්ට මුහුන දීම.

ඒ විතරක්ම නොවෙයි, මේ සඳහා ජීව විද්‍යාත්මක හේතූන්ද බලපානවා.

1.ජානමය බලපෑම
2.වෙනත් මානසික රෝග

විශාද පවුලේ සාමාජිකයෝ

විශාදය කියන රෝගී තත්වය  අනු කාණ්ඩ කිහිපයක වර්ගීකරණය කරලා තියෙනවා.

1.ප්‍රධාන විශාදය (Major Depression)

ප්‍රධාන විශාදයේ පොදු ලක්‍ෂණයක් වන්නේ, තමාගේ එදිනෙදා කටයුතු වන කෑම, නෑම, ඇඳීම, විවේකය හා නින්ද නොසලකා හැරීම යි. මෙවැනි තත්ත්වයන් යටතේ ලිංගික ආශාව ද නැති ව යනවා. විශාද පවුලේ රෝග කාණ්ඩ අතරින් සුලභම රෝග තත්වයත් මෙයයි.


2. ඩිස්තීමියාව (Dysthymia)

 

ඩිස්තීමියාවට ගොදුරු වන රෝගීන් නිතරම කල් ගෙවන්නේ දොම්නසින්. මෙහිදී විශාද තත්වය බරපතල මනෝග්ලානියකට පෙරැලීමේ ඉඩකඩ අඩුයි. නමුත් ඩිස්තීමියා රෝගීන් කිසිවකින් තෘප්තිමත් වෙන්නේවත්, සතුටට හෝ විනෝදයට පත්වෙන්නේවත් නැහැ. රෝගයක් ලෙස හඳුනා ගැනීම අඩු නිසා මොවුන් මනෝ චිකිත්සාව සඳහා යොමුවෙන්නේ ඉතාම අඩුවෙන්.

3.සයිකෝසියාව (Psychotic depression)
 

මෙය තරමක් දරුණු විශාද තත්වයක්.  සයිකෝටික විශාදයෙන් පෙලෙන්නන්  බියකරු රූප දැකීම, ශබ්ද ඇසීම, නොපෙනෙන කෙනෙක් අණ දෙන්නා සේ ඇසීම වැනි මනෝග්ලානිමය තත්වයන් අත්විඳිනවා. ඒ නිසාම මොවුන් මනසින් ඇහෙන අණකිරීම් වලට යටත්ව භයානක ක්‍රියාකාරකම්වල නිරතවීමේ අවදානමක්ද පවතිනවා.

4.සාමාන්‍ය විශාදය (Typical/Seasonal Depression)

 

සාමාන්‍ය විශාදය බහුලව දක්නට ලැබෙන රෝග තත්වයක්. මෙහි විශේෂ ලක්‍ෂණ තමයි නිතර ඇතිවන විඩාව හා ප්‍රමාණය ඉක්මවා නිදාගැනීම. මෙහිදී රෝගීන් හිතන්නේ තමාගේ ජීවිතය අනිත් අයට ඕනෑ හැටියට පාලනය කෙරෙන බවයි. මේ විශාද තත්වය මාස කිහිපයක් එක දිගට පවතිනවා. විටින් විට රෝගියා සාමාන්‍ය දිවියට අවතීරණය වීමත්, සතුට අත්විඳීමත් දැකිය හැකියි.

5. උන්මත්තක විශාදය (Bipolar disorder/ manic-depressive illness)

විශාදයේ උග්‍ර ම තත්ත්වය උන්මන්තක විශාදය යි.  එහිදී පුද්ගලයා වරෙක තද කලකිරීමට පත්වෙන්න පුලුවනි. මේ කළකිරීම නිසාම ඔවුන් වියරු වැටුන තත්වයට පත්වී දේපල හානි කරන්නටත්, අන්‍යයන්ගේ ජීවිත වලට හානි කරන්නටත්, සියදිවි නසා ගන්නත් පෙළඹෙනවා.

මේකට අපි මොකද කරන්නේ?

විශාදය සඳහා ලබාදෙන ප්‍රතිකාර තෙආකාරයි.

 

1. මනෝචිකිත්සාව
2. රසායනික/ඖෂධ ප්‍රතිකාර
3. විද්‍යුත් ප්‍රතිකාර ක්‍රම

 

මද වශයෙන් විශාදය ඇතිවිට මනෝචිකිත්සක ප්‍රතිකාර, ක්‍රියාශීලී දිවිපෙවෙතකට හුරුවීම, ව්‍යායාම සඳහා යොමුවීම මගින් රෝග අවදානම වලක්වා ගත හැකියි.
 

විශාදයේ පසු අවධීන් වලදී මනෝචිකිත්සක ක්‍රම මත පමණක් සුවයක් ලැබීම අපහසුයි. ඒ නිසාම ඖෂධ සඳහා යොමු කරනු ලබනවා. බොහෝවිට මාස නවයක්-දහයක් පමණ නොකඩවා ඖෂධ වලට යොමු විය යුතු වෙනවා.

උග්‍ර විශාදය සුව කිරීමට පිලියමක් ලෙස විද්‍යුත් ප්‍රතිකාර පවා වෛද්‍යවරුන් නිර්දේශ කල හැකියි.

 

විශාදයෙන් පීඩා විඳින්නන් අපි අතරත් සැඟවී ඉන්නට පුලුවනි. ඔවුන් හඳුනාගෙන, නිසි ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු කරන එක ඔවුන් වෙනුවෙන් කලහැකි ලොකුම උපකාරයයි.